Algemeen : 30 Augustus 2000 Dure olie dubbele domper voor Europa
AMSTERDAM — Olie is drie keer zo duur als twee jaar geleden. Dat kost Europa $ 60 mrd extra, die in de zakken verdwijnt van de oliesjeiks. Morgen komt waarschijnlijk de tweede rekening op tafel: een hogere rente van de Europese Centrale Bank.
De zeventien centrale bankiers die in Europa over de rente beslissen, komen morgen terug van vakantie. Meteen staan zij voor een keuze die theoretisch een van de lastigste is die zij tot nu toe hebben moeten maken, maar waar zij waarschijnlijk maar heel kort over nadenken.
Vrij algemeen wordt verwacht dat de bankiers onder leiding van bankpresident Wim Duisenberg besluiten om het belangrijkste tarief te verhogen met ten minste 0,25%-punt naar 4,5%. Dat is de zesde keer in een jaar. Met bijna evenveel recht kan echter worden verdedigd dat de rente veel sneller moet worden verhoogd, of juist helemaal niet.
Financiële markten zouden graag zien dat de ECB de rente met 0,5% verhoogt. Beleggers zijn geschrokken van de snel gestegen inflatiecijfers van de laatste maanden. In juli bedroeg deze omgerekend 2,4% op jaarbasis. Dat is misschien niet hoog, maar duidelijk hoger dan de 'prijsstabiliteit' die de ECB voor zichzelf heeft gedefinieerd op 2%. De top is nog niet in zicht, zo lijkt de aantrekkende Europese groei aan te geven. De inflatie krijgt zeker nog een zetje, omdat de hoge importprijzen die het gevolg zijn van de lage euro en de hoge olieprijs nog niet geheel in de inflatiecijfers zijn doorgedrongen. De hogere kosten zorgen eerst voor hogere producentenprijzen, en sijpelen meestal pas na anderhalf jaar volledig door in de consumentenprijzen.
Alle reden dus, zeggen inflatievrezende obligatiehouders, om nu flink in te grijpen. Met een beroep op de economische historie — de jaren zeventig — betogen deze 'haviken' dat snel ingrijpen uiteindelijk minder schade berokkent aan de economie dan afwachten met het risico dat later aan de noodrem moet worden getrokken.
Toch is afwachten precies wat een andere groep economen Duisenberg aanbeveelt. Zij wijzen erop dat de eigen bijdrage van de eurozone aan de inflatie erg beperkt is. De ECB heeft het eigen huis keurig op orde: loonkosten stijgen gemiddeld minder dan 1% op jaarbasis. Als de inflatie al zo hard stijgt, komt dat van externe factoren zoals de eurokoers en de olieprijs.
Deze 'duiven' pleiten ervoor om niet meteen te verhogen, maar te wachten totdat er ook echt signalen zijn dat de olieprijsstijging tot hogere looneisen leidt. Pas dan komt de gevreesde loon-prijsspiraal op gang, waarin de inflatieontwikkeling uit de hand kan lopen. Het 'bewijs' voor deze theorie is het succesvolle beleid van Alan Greenspan, de Amerikaanse bankpresident, die het aandurft om de inflatie te laten oplopen tot 3,5%, omdat hij ondanks de hoogconjunctuur weinig opwaartse druk ziet in de lonen.
Een extra argument voor een afwachtende houding is dat de hoge gemiddelde groei in Europa niet het hele verhaal verteld. Aan de ene kant staat een groep landen met een hoge groei, waaronder Nederland. Aan de andere kant staan een paar grote landen met een lagere groei, waaronder Duitsland. De vrees bestaat dat als de ECB alleen naar het gemiddelde kijkt, een 'one-size-fits-none'-beleid wordt gevoerd.
De rente zal te laag zijn om de landen met hoge groei weer met beide benen op de grond te brengen, maar te hoog om de kwetsbare landen te behoeden voor een terugval. Volgens de duiven moet Duisenberg achterblijvers zoals Duitsland, de hand boven het hoofd houden tot zij voldoende vaart hebben om de last van een renteverhoging te dragen. De hoge olieprijs, samen met de lage euro de drijfveer achter de inflatiestijging, remt de economische groei vanzelf al. Ook dat is een les uit de jaren zeventig.
De ECB-bestuurders zullen de pro's en contra's van een onveranderd rentebeleid morgen ongetwijfeld op tafel leggen. Maar uiteindelijk hoeven zij waarschijnlijk maar heel kort na te denken.
Zelfs al zou Duisenberg willen, dan nog kan hij het voorbeeld van Greenspan niet volgen. De inflatie dreigt hoger uit te komen dan de 2% die de ECB tot het maximum heeft verheven. Als zij nu niet ingrijpt, wekt dat de indruk dat de inflatiedoelstelling van de ECB bij het vuilnis wordt gezet. De geloofwaardigheid van de centrale bank is in het geding. Daarom verwacht iedereen van Duisenberg dat hij actie onderneemt.(FD)
