Algemeen : 08 augustus 2000 Europees loonoverleg is nog ver weg
AMSTERDAM - Wat betreft de loongroei gaan de elf eurolanden steeds meer op elkaar lijken, blijkt uit een recente studie. Maar de tijd van Europese loonafspraken komt nog niet dichterbij. Het is eenjaarlijks terugkerend ritueel. Voordat werkgevers en werknemers met elkaar om de onderhandelingstafel gaan zitten voor een nieuw loonakkoord sturen centralebankpresidenten (ongevraagde) adviezen de wereld in. De loonstijgingen moeten binnen de perken blijven, luidt de waarschuwing van de monetaire autoriteiten.Afgelopen jaar hield president Wim Duisenberg van de Europese Centrale Bank zijn hart vast toen de metaalonderhandelingen in Duitsland in eerste instantie op de klippen liepen. Hij was bang dat de toon zou zetten voor loonoverleg elders in de eurozone.
Zijn vrees dat landen elkaars loonpolitiek volgen, lijkt gerechtvaardigd. Werkgevers en werknemers kijken met een schuin oog naar de salarisontwikkelingen van de belangrijkste handelspartners. Want onevenredig grote loonstijgingen tasten de concurrentiepositie aan. Een recent rapport getiteld 'Wage policy and EMU van het onderzoeksinstituut Eiro (European Industrial Relations Observatory) bevestigt de imitatie van loonafspraken. Uit het rapport blijkt dat de tempi waarmee salarissen in de lidstaten van de eurozone omhooggaan, steeds meer met elkaar in de pas lopen. Terwijl de koopkrachtverbeteringen in de eurolanden in de jaren zestig varieerden tussen de 2,5% en 7,1%, variëren deze in de jaren negentig tussen de 0,2% en 2,1% per jaar.'
Wat opvalt aan de cijfers is dat niet alleen het verschil in reële loongroei tussen de landen is teruggedrongen, maar dat de groei van de lonen overal is afgevlakt. Eiro merkt een ommezwaai op; in de periode 1960-1980 stegen de lonen harder dan de productiviteit van werknemers, nu is het omgekeerde waar. Dat lijkt een zegen voor centrale bankiers. Duisenberg en de zijnen vrezen voor loonstijgingen die de arbeidsproductiviteit overtreffen. Dan is volgens hen het hek van de dam. Producenten zullen de hogere loonkosten waarmee ze worden geconfronteerd doorberekenen aan de consument. Hogere inflatie, waarop weer loonstijgingen volgen, zijn het voor de ECB moeilijk te verkroppen resultaat. Maar volgens Eiro hoeft de ECB daar niet voor te vrezen: 'de terugkeer van inflatoire druk afkomstig van het loonfront is niet erg waarschijnlijk'. Wel voorziet het instituut een gevaar voor de prijsstabiliteit, het hoogste doel van de bank. In het rapport schrijft het instituut dat de gematigde loonontwikkeling deflatierisico’s meebrengt. Eiro vreest dat de loonmatigingstrend tot prijsdalingen in het eurogebied leidt.
Producenten zoudén de ruimte die ontstaat door een daling van de loonkosten per eenheid product gebruiken om hun prijzen te verlagen. In het rapport blijft echter onvermeld dat de concurrentie in de euro zone voldoende groot moet zijn voordat dit mechanisme werkt. Prijsdalingen kunnen ook ontstaan wanneer producenten de 'overwinst', die ontstaat doordat de loonkosten per eenheid product dalen, gebruiken voor investeringen. Als er echter niet voldoende vraag is, monden de investeringen uit in overcapaciteit, wat uiteindelijk leidt tot prijsdalingen.
Om te voorkomen dat de euro landen doorslaan in loonmatiging en concurreren op lonen zouden volgens Eiro op Europees niveau loonafspraken moeten worden gemaakt. Nationale verschillen in belasting, pensioen-, en premiestelsels bemoeilijken de totstandkoming van zulke Europese afspraken. Een nog groter verschil tussen lidstaten wordt veroorzaakt door de uiteenlopende groei van de arbeidsproductiviteit. Dat is een slechte basis voor centrale loonafspraken. Want daarmee kan een Europese loonstijging van bijvoorbeeld 3% in een laag productief land inflatoir werken, terwijl hetzelfde loonakkoord in een land met een hoge productiviteitsgroei juist deflatie op roept.
