Technologie & Milieu : 1 februari 2001 "Kwekelbaarsjessysteem" uniek project op Texel
DE COCKSDORP - januari 2001 - Op de noordpunt van Texel is enkele jaren geleden een vispassage aangelegd om het voor trekvis weer mogelijk te maken uit zee op het eiland terug te keren. In droge tijden stelt het waterschap Hollands Kroon geen water beschikbaar voor de lokstroom van 350 m3/dag, die nodig is om stekelbaarsjes en andere vis naar de hevel-vispassage te lokken. Vlakbij echter loost de rwzi De Cocksdorp van Uitwaterende Sluizen 1000 m3/dag gezuiverd afvalwater. Als dit water, na behandeling in een moerassysteem als lokstroom gebruikt zou kunnen worden hoeft er dus geen polderwater voor de lokstroom gebruikt te worden.
Lokstroom
In 1998 heeft een stagiaire bij TNO in Den Helder, met onze hulp onderzocht of dit water
gebruikt kan worden als lokstroom voor de vispassage. Dit lijkt inderdaad te kunnen. Er is
nog iets anders aantrekkelijks aan de hand. Uit het onderzoek aan het helofytenfilter
Everstekoog is gebleken dat in de voorbezinkvijver van dit moerassysteem het water
geregeld rood ziet van de watervlooien. In de eerste instantie riep dat vragen op: hoe
kunnen zoveel watervlooien daar leven bij hele lage gehalten aan algen? Wat eten die
watervlooien dan? De stagiaire heeft aangetoond dat deze watervlooien een aanzienlijke
hoeveelheid actiefslib, vooral losse bacterievlokken, uit het effluent weg eten.
Vishevelpassage
Dit leidde tot de volgende vraag: is het mogelijk om in het effluent van de rwzi De Cocksdorp watervlooien te kweken? Dit water vervolgens te leiden naar een moerassysteem (helofytenfilter met een aantal vijvers), daar breng je vervolgens stekelbaarsjes en andere vis, die met de vishevelpassage binnen gebracht worden naar toe. Het hier verder gezuiverde effluent wordt of voor de vishevelpassage gebruikt of als aanvulling van het zoete water op het eiland voor gebruik door de landbouw.
'Tafeltje-dek-je' voor lepelaars
Tot slot komen de lepelaars in beeld. De afgelopen jaren is de stand van de lepelaar sterk
toegenomen, op Texel broeden nu al meer dan 200 paar. Uit onderzoek is gebleken dat het
voornaamste voedsel van de lepelaar, de stekelbaars op Texel te weinig voorkomt, dit was
ook de reden om zoveel geld in de vispassage te steken. De vis uit de vispassage kan in
het moerassysteem goed gedijen op de opgekweekte watervlooien, voor lepelaars leidt dit
tot een "gedekte tafel". Vooral in het broedseizoen hebben de lepelaars voedsel in de buurt
van de kolonies nodig. Dit is een kritische periode voor lepelaars.
Vanaf half juni kunnen de adulte vogels,
samen met de uitgevlogen jongen op
grotere afstand van de kolonies
foerageren Dit maakt dat het kweken
van watervlooien op effluent ook voor
andere rwzi´s aantrekkelijk kan zijn.Ook
op een andere wijze kunnen de met het
effluent geloosde watervlooien een
gunstig effect in het watersysteem
hebben.
Het kan helderder oppervlaktewater tot gevolg hebben doordat de met het effluent geloosde watervlooien algen weg eten. In de herfst van 2001 heeft het bestuur van het hoogheemraadschap besloten dat op Texel alle rwzi's op Texel voorzien zullen worden van een moerassysteem om van het gezuiverde afvalwater weer bruikbaar oppervlaktewater te maken. Onderzoek heeft uitgewezen dat het haalbaar is om zo een systeem bij de Cocksdorp uit te rusten als "kwekelbaarsjessyteem" in combinatie met de vispassage bij het gemaal in De Cocksdorp.
Creatief gebruik afvalwater
Het project laat zien dat een integrale benadering mogelijkheden lijkt te bieden om
gezuiverd afvalwater op een creatieve wijze te gebruiken. Het gaat uit van het in het
waterbeheersplan WBP2 in gang gezette beleid om op een duurzame wijze met water om
te gaan. Het probeert een synergie te verwezenlijken tussen de zuivering van afvalwater,
nuttig hergebruik, vergroting van natuurwaarden, beter gebruik van investeringen in de
vispassage van De Cocksdorp, versterking viswaterfunctie, recreatie en landbouw, etc.
Er zijn, zoals in tweede waterbeheersplan WBP2 ook is aangezet veel redenen om voor het eiland Texel een bijzonder beleid voor rwzi´s te ontwikkelen. Het onderzoek beoogt bruikbare bouwstenen aan te dragen voor de gebiedsstudie polder Eierland, het Masterplan Water voor Texel en niet in de laatste plaats plannen voor natuurontwikkeling van Staatsbosbeheer in de omgeving van De Cocksdorp: Dorpsgezicht en percelen Sir Robert Peel.
